“Phát triển bền vững” không chỉ là xu thế mà còn là kim chỉ nam cho các chiến lược phát triển lâu dài. Đây không chỉ là mục tiêu riêng của mỗi quốc gia mà còn là trách nhiệm chung của toàn nhân loại nhằm đảm bảo cuộc sống hiện tại không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai.

Cùng Intech Energy tìm hiểu chi tiết Phát triển bền vững là gì? Mục tiêu cũng như giải pháp và thực trạng phát triển bền vững tại Việt Nam qua bài viết dưới đây.

Định nghĩa phát triển bền vững là gì?

Phát triển bền vững là định hướng phát triển lâu dài, nhằm bảo đảm lợi ích hiện tại mà vẫn duy trì được các điều kiện sống, tài nguyên và cơ hội cho các thế hệ mai sau. Khái niệm này được cộng đồng quốc tế chính thức công nhận lần đầu tiên trong Báo cáo Brundtland do Ủy ban Môi trường và Phát triển Thế giới công bố năm 1987.

Phát triển bền vững

Cốt lõi của phát triển bền vững dựa trên sự cân bằng giữa ba yếu tố: kinh tế, xã hội và môi trường.

• Kinh tế thể hiện ở việc thúc đẩy tăng trưởng một cách hiệu quả nhưng không khai thác cạn kiệt nguồn lực.
• Xã hội phát triển bền vững gắn liền với giảm bất bình đẳng, cải thiện chất lượng sống, đặc biệt trong giáo dục, y tế và phúc lợi cộng đồng.
• Môi trường, yêu cầu đặt ra là phải sử dụng tài nguyên thiên nhiên hợp lý, bảo tồn sinh thái và kiểm soát tác động tiêu cực từ các hoạt động của con người.

Vào năm 2015, Liên Hợp Quốc đã cụ thể hóa khái niệm này bằng việc ban hành 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Đây là một khuôn khổ hành động toàn cầu, hướng tới xây dựng một thế giới công bằng hơn, lành mạnh hơn và có khả năng chống chịu tốt hơn trước các thách thức của tương lai.

17 Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) 

Năm 2015, tất cả các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc đã cùng nhau thông qua Chương trình Nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững – một kế hoạch hành động toàn cầu nhằm chấm dứt nghèo đói, bảo vệ hành tinh và bảo đảm sự thịnh vượng cho tất cả mọi người. Cốt lõi của chương trình là 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) với 169 chỉ tiêu cụ thể, định hướng các quốc gia thực hiện từ năm 2015 đến năm 2030.

17 Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs)

Dưới đây là 17 mục tiêu:

• Xóa nghèo (No poverty): Chấm dứt mọi hình thức nghèo đói ở mọi nơi.
• Xóa đói (Zero hunger): Chấm dứt nạn đói, đạt được an ninh lương thực, cải thiện dinh dưỡng và thúc đẩy nông nghiệp bền vững.
• Sức khỏe và cuộc sống tốt (Good health and Well-being): Đảm bảo cuộc sống khỏe mạnh và thúc đẩy phúc lợi cho mọi người ở mọi lứa tuổi.
• Giáo dục chất lượng (Quality Education): Đảm bảo nền giáo dục chất lượng, công bằng và toàn diện cho tất cả mọi người.
• Bình đẳng giới (Gender Equality): Đạt được bình đẳng giới và trao quyền cho tất cả phụ nữ và trẻ em gái.
• Nước sạch và vệ sinh (Clean Water and Sanitation): Đảm bảo sự tiếp cận và quản lý bền vững nguồn nước sạch và vệ sinh cho mọi người.
• Năng lượng sạch và giá cả phải chăng (Affordable and Clean Energy): Đảm bảo khả năng tiếp cận năng lượng bền vững, hiện đại với giá hợp lý.
• Việc làm và tăng trưởng kinh tế (Decent Work and Economic Growth): Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, việc làm đầy đủ và năng suất cho mọi người.
• Công nghiệp, đổi mới và cơ sở hạ tầng (Industry, Innovation and Infrastructure): Xây dựng cơ sở hạ tầng vững chắc, thúc đẩy công nghiệp hóa bền vững và đổi mới.
• Giảm bất bình đẳng (Reduced Inequalities): Giảm bất bình đẳng trong và giữa các quốc gia.
• Thành phố và cộng đồng bền vững (Sustainable Cities and Communities): Phát triển đô thị bền vững, an toàn và đáng sống cho tất cả mọi người.
• Tiêu dùng và sản xuất có trách nhiệm (Responsible Consumption and Production): Bảo đảm mô hình tiêu dùng và sản xuất bền vững.
• Hành động vì khí hậu (Climate Action): Thực hiện các biện pháp cấp bách để ứng phó với biến đổi khí hậu và tác động của nó.
• Bảo tồn đại dương (Life Below Water): Bảo tồn và sử dụng bền vững đại dương, biển và tài nguyên biển.
• Bảo vệ hệ sinh thái đất liền (Life on Land): Quản lý bền vững rừng, chống sa mạc hóa, ngăn chặn suy thoái đất và mất đa dạng sinh học.
• Hòa bình, công lý và thể chế vững mạnh (Peace, Justice and Strong Institutions): Thúc đẩy xã hội hòa bình, công bằng và tiếp cận công lý cho mọi người.
• Hợp tác vì mục tiêu (Partnerships for the Goals): Tăng cường quan hệ đối tác toàn cầu để thực hiện phát triển bền vững.

Các mục tiêu này có mối liên hệ chặt chẽ, nhằm xây dựng một thế giới toàn diện, công bằng và bền vững hơn. Không chỉ là trách nhiệm của các chính phủ, SDGs còn kêu gọi sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, tổ chức xã hội và từng cá nhân.

Việc thực hiện hiệu quả các SDGs sẽ giúp thế giới tiến gần hơn tới một tương lai phát triển hài hòa – không ai bị bỏ lại phía sau.

3 trụ cột chính trong phát triển bền vững

Trụ cột kinh tế

Kinh tế đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo tăng trưởng và ổn định nguồn lực phục vụ cho các hoạt động phát triển. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế trong khuôn khổ bền vững không chỉ nhắm đến tăng trưởng GDP mà còn phải gắn với hiệu quả sử dụng tài nguyên, đổi mới công nghệ, thúc đẩy năng suất và bảo đảm lợi ích dài hạn. Một nền kinh tế bền vững cần giảm thiểu rủi ro tài chính, đa dạng hóa nguồn thu nhập và tạo điều kiện thuận lợi để người dân có cơ hội việc làm ổn định, nâng cao mức sống.

Trụ cột chính trong phát triển bền vững

Trụ cột xã hội 

Yếu tố này thể hiện qua việc xây dựng một cộng đồng công bằng, gắn kết và bao trùm. Phát triển bền vững trong khía cạnh xã hội đòi hỏi phải giải quyết các vấn đề như bất bình đẳng, đói nghèo, giáo dục, y tế, bình đẳng giới và bảo vệ quyền con người. Một xã hội được chăm lo đầy đủ về phúc lợi sẽ góp phần ổn định chính trị, tạo động lực cho sự phát triển kinh tế, đồng thời tăng cường khả năng chống chịu trước các thách thức như dịch bệnh, thiên tai hay biến đổi khí hậu.

Trụ cột môi trường

Môi trường chính là nền tảng để bảo đảm sự sống còn của hành tinh. Phát triển kinh tế hay xã hội mà không quan tâm đến bảo vệ môi trường sẽ là sự đánh đổi nguy hiểm, gây hậu quả lâu dài. Phát triển bền vững yêu cầu con người khai thác tài nguyên thiên nhiên một cách hợp lý, giảm phát thải khí nhà kính, gìn giữ đa dạng sinh học và phục hồi các hệ sinh thái đang bị tổn thương. Việc đầu tư vào năng lượng tái tạo, công nghệ xanh và sản xuất sạch hơn cũng là những minh chứng cụ thể cho nỗ lực duy trì trụ cột môi trường.

Có những mô hình phát triển bền vững nào?

Nhiều mô hình phát triển đã và đang được áp dụng rộng rãi nhằm cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, phúc lợi xã hội và bảo vệ môi trường.

• Mô hình năng lượng tái tạo là một ví dụ tiêu biểu, với việc khai thác các nguồn năng lượng sạch như năng lượng mặt trời, gió, thủy triều hay sinh khối để thay thế nhiên liệu hóa thạch, giúp giảm phát thải khí nhà kính và ô nhiễm môi trường.
• Mô hình nông nghiệp hữu cơ cũng góp phần đáng kể trong bảo vệ sức khỏe con người và hệ sinh thái, khi loại bỏ hóa chất độc hại ra khỏi quá trình canh tác, đồng thời duy trì độ phì nhiêu tự nhiên của đất.
• Mô hình kinh tế xanh là hướng tiếp cận tổng thể nhằm tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, khuyến khích tiêu dùng bền vững, đầu tư vào công nghệ sạch và tạo công ăn việc làm xanh.

Những mô hình này không chỉ góp phần hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững mà còn mở ra cơ hội cho một nền kinh tế nhân văn, hài hòa với tự nhiên.

Cam kết và nỗ lực phát triển bền vững của Việt Nam

Việt Nam là một trong những quốc gia tích cực thực hiện các nghĩa vụ và cam kết quốc tế trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, thể hiện qua việc tham gia sớm và chủ động vào nhiều hiệp định môi trường toàn cầu. Trong Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2021–2030, Đảng và Nhà nước đã nhấn mạnh rằng phát triển bền vững là một xu thế tất yếu của thế giới. Các mô hình phát triển hiện đại như kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh ngày càng trở thành lựa chọn ưu tiên của nhiều quốc gia. Đồng thời, Chương trình Nghị sự 2030 của Liên Hợp Quốc cũng được đánh giá là có ảnh hưởng sâu rộng đến các chiến lược tăng trưởng, hợp tác đầu tư và thương mại toàn cầu. Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi sang nguồn năng lượng sạch và tái tạo được xem là hướng đi rõ nét trong giai đoạn phát triển sắp tới. Bên cạnh định hướng chiến lược, Việt Nam cũng xác định rõ mục tiêu đảm bảo tăng trưởng ổn định và bền vững thông qua đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học – công nghệ và duy trì nền kinh tế vĩ mô ổn định.

Cam kết và nỗ lực phát triển bền vững của Việt Nam

Về kinh tế

Theo Tổng cục Thống kê, năm 2022 đánh dấu sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam sau đại dịch COVID-19, với mức tăng trưởng GDP đạt 8,02% – một con số ấn tượng trong khu vực. Chỉ số giá tiêu dùng trung bình tăng 3,15%, phù hợp với mục tiêu kiểm soát lạm phát do Quốc hội đề ra. Cơ cấu kinh tế tiếp tục được điều chỉnh theo hướng khuyến khích đổi mới, giảm phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên, tập trung phát triển công nghệ và gia tăng giá trị sản xuất. Trong bối cảnh phục hồi, Chính phủ đã ban hành các chính sách tài khóa và tiền tệ linh hoạt thông qua Nghị quyết 11/NQ-CP (2022), gắn liền với Nghị quyết 43/2022/QH15, nhằm hỗ trợ kịp thời quá trình tái thiết kinh tế – xã hội.

Môi trường đầu tư kinh doanh ngày càng thuận lợi, thể hiện qua số lượng doanh nghiệp mới và quay trở lại hoạt động ngày càng tăng. Cụ thể, năm 2022 có hơn 208.000 doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường, tăng hơn 30% so với năm trước. Trong 10 tháng đầu năm 2023, có gần 184.000 doanh nghiệp thành lập mới hoặc hoạt động trở lại, cho thấy niềm tin ngày càng vững chắc vào triển vọng kinh tế Việt Nam. Cùng với đó, vốn FDI giải ngân trong 10 tháng đầu năm 2023 đạt khoảng 18 tỷ USD – tăng nhẹ so với cùng kỳ, chứng minh sức hút ổn định của Việt Nam trong mắt các nhà đầu tư quốc tế.

Về xã hội

Lĩnh vực xã hội tiếp tục là điểm sáng với nhiều kết quả tích cực về an sinh và phúc lợi. Trong 9 tháng đầu năm 2023, có đến 94,1% hộ dân ghi nhận mức thu nhập ổn định hoặc tăng lên, cải thiện rõ rệt so với cùng kỳ năm 2022. Các chính sách dành cho người yếu thế, bảo vệ quyền trẻ em, bình đẳng giới, phát triển văn hóa và thể thao đều được đẩy mạnh triển khai. Cơ chế hỗ trợ lao động bị mất việc hoặc giảm giờ làm cũng được cải tiến, góp phần giữ ổn định xã hội. Tỷ lệ thất nghiệp trong cùng kỳ duy trì ở mức thấp (2,28%), cho thấy sức khỏe thị trường lao động đang được củng cố.

Giáo dục và y tế tiếp tục là hai lĩnh vực trọng điểm với những bước tiến đáng ghi nhận. Chất lượng giáo dục được nâng cao, trong khi công tác khám chữa bệnh, phòng dịch được thực hiện bài bản, hiệu quả. Theo đánh giá của Chính phủ, mức độ hài lòng của người dân với các dịch vụ y tế công đạt trên 90%, phản ánh sự cải thiện rõ rệt trong chất lượng phục vụ. Những tiến bộ này góp phần củng cố vững chắc nền tảng xã hội cho một Việt Nam phát triển bền vững và toàn diện.

Về môi trường

Việt Nam đang từng bước xây dựng một nền kinh tế xanh, trong đó chuyển dịch cơ cấu năng lượng là một trong những định hướng chiến lược. Thay vì tiếp tục khai thác mạnh nhiên liệu hóa thạch, Chính phủ ưu tiên phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió và năng lượng sinh học. Nghị quyết 55-NQ/TW (2020) của Bộ Chính trị đã đưa ra các chỉ tiêu cụ thể về tỷ lệ năng lượng tái tạo, hướng tới mức 15–20% vào năm 2030 và 25–30% vào năm 2045 trong tổng cung năng lượng sơ cấp. Bên cạnh ngành năng lượng, việc cải tổ các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng như công nghiệp, giao thông vận tải, xây dựng… cũng đang được xúc tiến nhằm bảo đảm mục tiêu giảm phát thải và bảo vệ hệ sinh thái quốc gia.

Xem chi tiết Nghị quyết 55-NQ/TW (2020) của Bộ Chính trị đã đưa ra các chỉ tiêu cụ thể về tỷ lệ năng lượng tái tạo, tại đây: 55-NQ-phat-trien-nang-luong-quoc-gia

Sự chuyển đổi này không chỉ mang lại lợi ích về môi trường mà còn tạo động lực cho đổi mới công nghệ, tăng tính cạnh tranh và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế trong xu thế toàn cầu hóa. Từ đó, Việt Nam thể hiện rõ cam kết và năng lực trong việc xây dựng một tương lai phát triển hài hòa giữa con người và thiên nhiên.

Phát triển bền vững không chỉ là định hướng mà còn là hành trình dài đòi hỏi sự đồng lòng của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và cộng đồng. Chỉ khi con người biết cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường thì mới có thể xây dựng một tương lai ổn định, an toàn và thịnh vượng cho thế hệ mai sau.